წინარენოსტრატული ენის აღდგენის შესახებ

Authors

Kukuri Phiphia

Keywords:

ბგერა-სიტყვა; ბგერათა ჰარმონიული კომპლექსი; წინარენოსტრატიული ენა; ქართველური ენა.

რეზიუმე

წინამდებარე  ნაშრომში  განიხილება  მეტყველებისა  და  წინარენოსტრატული  ენის  წარმოშობის პრობლემა, რომელიც ენათმეცნიერებს, დღემდე, გადაუჭრელ ამოცანად მიაჩნიათ. წინამდებარე  ნაშრომში  განიხილება  მეტყველებისა  და  წინარენოსტრატული  ენის  წარმოშობის პრობლემა, რომელიც ენათმეცნიერებს, დღემდე, გადაუჭრელ ამოცანად მიაჩნიათ.  აქ წარმოდგენილია ჩვენი კვლევები შემდეგ საკითხებზე:  1. როგორ იდგამდნენ პირვეყოფილი ადამიანები ენას  და რის  საფუძველზე არქმევდნენ  საგნებსა და მოვლენებს შესაბამის სახელებს;  2. როგორ ცდილობნენ ისინი აზრის გამოხატვას;  3. წინარენოსტრატული ენის რა კვალი და მონაცემები შემოინახა ქართველურმა ენამ. ჩვენი მიზანია წინარენოსტრატული ენის ლექსიკის აღდგენა, რისთვისაც აუცილებელი გახდა ქართველურ ენაში დადასტურებული ბგერა-სიტყვებისა და ბგერათა ჰარმონიული კომპლექსების, ანუ თანხმოვნისა და ნეიტრალური   ხმოვნისაგან, ასევე, ბგერათა ჰარმონიული კომპლექსისა და ნეიტრალური ხმოვნისაგან შემდგარ ფუძე სიტყვათა შესწავლა. ნაშრომში წარმოდგენილია წინარენოსტრატული ენის ლექსიკონი, აგრეთვე, ქართველური  სიტყვების რეკონსტრუქციის საშუალებით წინარენოსტრატული ენის არქეტიპების აღდგენის მეთოდი. ეს არქეტიპები წარმოადგენდნენ  ბუნებისგან  ნაკარნახევ  ბგერა-სიტყვებს და ბგერათა ჰარმონიულ კომპლექსებს,  რომლებიც  რაღაც  აზრის  გადმოსაცემად, თავის მხრივ, ქმნიდნენ არაგრამატიზირებულ წინადადებებს. აქვე წამოდგენილია  წინარენოსტრატული ენის  არაგრამატიზირებულ წინადადებებში შემავალი არქეტიპების გაერთიანებისა და შემდგომი ფონეტიკური ცვლილებების შედეგად თანამედროვე  სიტყვების ჩამოყალიბების მაგალითები. 

გადმოწერა

გადმოწერის მონაცემები ჯერ არ არის ხელმისაწვდომი.

Author Biography

Kukuri Phiphia

  დაიბადა1936  წელს, წალენჯიხის რაიონის სოფ. ლიაში.საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ მუშაობდა ,,ტყვარჩელსრესი"-ისა და ,,ენგურჰესის" მშენებლობებზე. მრავალი რაციონალური წინადადებებისა და გამოგონებების ავტორია.

   მიუხედავად იმისა, რომ არ გაუვლია ოფიციალური ფილოლოგიური და საენათმეცნიერო სკოლა, გამოიკვლია მეტყველების ჩასახვისა და სამეტყველო ბგერების წარმოშობის საფუძვლები; სიღრმისეულად შეისწავლა ქართული მხედრული და ასომთავრული დამწერლობები  ამოიკითხა 30 საუკუნის წინათ  ლიგატურითა და ასომთავრულ-მხედრული ასონიშნებით შესრულებული გრაკლიანის წარწერა, სადაც უძველეს იბერიულ ენაზე წერია: ,,ქიანა მი  ორც" (ქვეყნიერება მიყვარს); მიმდინარე წლის  28-30 ოქტომბერს ჩატარებული მადრიდის მე-2 საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციაზე სამეცნიერო კომიტეტში მოწვეული მსოფლიოს წამყვანი სპეციალისტების მიერ  კუკური ფიფიას  სამეცნიერო სტატია ,,წინარენოსტრატული ენის აღდგენის შესახებ" შეფასდა, როგორც  პრაქტიკაში გამოყენებადი ,,ძალიან კარგი" ნაშრომი.

    კუკური ფიფიას წერილები და სტატიები იბეჭდებოდა ჟურნალებში ,,აია", ,,ცოტნეიდელი" და  ,,სამეგრელო". ამჟამად ინტენსიურად იბეჭდება გაზეთში ,,ილორი" და ჟურნალში ,,მიჯნა".

გამოყენებული ლიტერატურა

1. ბიბლია, (1991) ახალი აღთქმა და ფსალმუნები, სტოკჰოლმი, ბიბლიის თარგმნის ინსტიტუტი ((biblia (1991) axali aɣkhma da phsalmunebi, Stok'holmi, bibliis thargmnis instituti);
2. Bomhard, A. (2018) A Comprehensive introduction to Nostratic Comparative linguistics, with cpecial Reference to indo – European, volume 1.2. third revised corrected and expanded edition, florence, sc;
3. გამყრელიძე, თ. მაჭავარიანი, გ. (1965) სონატთა სისტემა და აბლაუტი ქართველურ ენებში,
თბილისი, “მეცნიერება” (Gamq'reliʒe, T. Mač'avariani, G. (1965) sonant't h a sist'ema da ablaut'i kharthvelur enebši, Tbilisi "mecniereba");
4. გამყრელიძე, თ., და სხვ. (2003) თეორიული ენათმეცნიერების კურსი, თბილისი, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი (Gamq'reliʒe, T. Mač'avariani, G. (1965) sonant'tha sist'ema da ablaut'i kharthvelur enebši, Tbilisi "mecniereba");
5. Долгопольский, А. (1971-72) Какие языки родственны европейским? Наука и человечество,
международный ежегодник, 106-118.
6. ნებიერიძე, გ. (1991) ენათმეცნიერების შესავალი, თბილისი, “განათლება” (Nebieriʒe, G. (1991) enat h mecnierebis sesavali, Tbilisi, "ganat h leba");
7. ორბელიანი, ს. (1991-1993) ლექსიკონი ქართული, ტ. I, II, საქართველოს მეცნიერებათა აცადემია, თბილისი, “მერანი” (Orbeliani, S. (1991-1993) lek h sik'oni k h art h uli, t'. I, II. Sak h art h velos mecnierebat h a ak'ademia, Tbilisi, "merani");
8. ჩიქობავა, ა. (1950-1964) ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი, ტ. I÷VIII, თბილისი, საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია (Cikhobava, A. (1950-1964) Kharthuli enis ganmart'ebithi lekhsik;oni, t'. I-VIII. Tbilisi, Sakharthvelos mecnierebatha ak'ademia);'
9. ფენრიხი, ჰ., სარჯველაძე, ზ. (2000) ქართველურ ენათა ეტიმოლოგიური ლექსიკონი, თბილისი, ს. ს. ორბელიანის სახელობის სახელმწიფო პედაგოგიური ინსტიტუტი (P h enrixi, H., Sarǯvelaʒe, Z. (2000) K h art h velur enat h a et'imologiuri lek h sik'oni, Tbilisi, S.S. Orbelianis saxelobis saxelmc'ip h o p'edagogiuri instituti);
10. ძაძამია, მ., ძაძამია, ც. (1997) ენის წარმოშობის საიდუმლოება, ზუგდიდი, ზუგდიდის დამოუკიდებელი უნივერსიტეტი (ʒaʒamia, M., ʒaʒamia, C. (1997) enis c'armošobis saidumloeba, Zugdidi, Zugdidis damouk'idebeli universit'eti);
11. ძაძამია მ., ძაძამია ც., ვახანია ვ. (2007) მეგრული ენის ლექსიკა და სიტყვათწარმომავლობა, ტ. I, თბილისი, აფხაზეთის მეცნიერებათა აკადემია (ʒaʒamia, M., ʒaʒamia, C., Vaxania, V. (2007) megruli enis lek h sika da sit'q'vat h c'armomavloba, t'. I, Tbilisi, ap h xasetis mecnierebat h a ak'ademia.

Downloads

გამოქვეყნების თარიღი

July 13, 2021

Details about the available publication format: ჰაერის კრიტიკული სიჩქარის ანალიზი ვენტილაციით კონტროლირებადი ხანძრისათვის გვირაბში

ჰაერის კრიტიკული სიჩქარის ანალიზი ვენტილაციით კონტროლირებადი ხანძრისათვის გვირაბში

Physical Dimensions